ADHD (ang. Attention Deficit Hyperactivity Disorder) i zaburzenia lękowe to jedne z najczęściej występujących zaburzeń psychicznych u dzieci i młodzieży. Współwystępowanie tych dwóch zaburzeń stanowi istotne wyzwanie zarówno dla diagnostów, jak i terapeutów. Badania naukowe wskazują, że dzieci z ADHD są bardziej narażone na rozwinięcie zaburzeń lękowych, co może znacząco wpływać na ich funkcjonowanie i jakość życia.

Podstawowe informacje

ADHD to zaburzenie neurorozwojowe charakteryzujące się trzema głównymi symptomami:

nadpobudliwością,
impulsywnością,
trudnościami z utrzymaniem uwagi.

Dzieci z ADHD często mają trudności w regulowaniu emocji, co może przyczyniać się do problemów w relacjach społecznych i edukacji. Jak zauważa Barkley: „ADHD to zaburzenie, które znacząco wpływa na zdolność dziecka do adaptacji w wymagających sytuacjach społecznych i akademickich”.

Zaburzenia lękowe u dzieci

Zaburzenia lękowe obejmują grupę problemów psychicznych, które charakteryzują się nadmiernym strachem, niepokojem i unikaniem sytuacji wywołujących dyskomfort. Wśród najczęściej występujących u dzieci form lęku wyróżnia się:

Współwystępowanie ADHD i zaburzeń lękowych

Prewalencja

Badania wskazują, że zaburzenia lękowe występują u 25–50% dzieci z ADHD, co znacząco przewyższa wskaźnik w populacji ogólnej. W Polsce zaobserwowano podobne wyniki, które podkreślają, że dzieci z ADHD są szczególnie narażone na uogólnione zaburzenie lękowe.

Mechanizmy współwystępowania

Współwystępowanie ADHD i zaburzeń lękowych można tłumaczyć różnymi mechanizmami:

Dysregulacja emocjonalna: dzieci z ADHD mają trudności z kontrolowaniem swoich reakcji emocjonalnych, co zwiększa ryzyko rozwinięcia lęków (Seymour i in., 2014).
Zaburzenia w funkcjonowaniu układu nerwowego: oba zaburzenia mogą być związane z nieprawidłowościami w funkcjonowaniu ciała migdałowatego i kory przedczołowej.
Czynniki środowiskowe: chroniczny stres, trudności w szkole i problemy w relacjach społecznych mogą sprzyjać rozwojowi zaburzeń lękowych u dzieci z ADHD.

Objawy lękowe u dzieci z ADHD

Nakładanie się objawów

Niektóre objawy ADHD mogą być podobne do objawów lęku, co utrudnia prawidłową diagnozę. Na przykład:

Trudności w koncentracji uwagi występują zarówno w ADHD, jak i w uogólnionym zaburzeniu lękowym.
Impulsywność może być mylona z reakcjami wynikającymi z lęku.

Rzetelna diagnoza wymaga uwzględnienia historii klinicznej dziecka oraz oceny różnic w intensywności i kontekście występowania objawów.

Specyficzne objawy lękowe u dzieci z ADHD

Dzieci z ADHD często zmagają się nie tylko z trudnościami wynikającymi z deficytu uwagi, nadpobudliwości i impulsywności, ale również z objawami lękowymi. Lęk u takich dzieci może mieć specyficzny charakter, wynikający zarówno z samego ADHD, jak i jego wpływu na codzienne funkcjonowanie.

Jednym z częstych objawów jest nadmierne martwienie się o zadania szkolne i obowiązki. Dzieci z ADHD mogą odczuwać presję z powodu trudności w organizacji i koncentracji, co prowadzi do lęku przed porażką. Lęk często objawia się także w sytuacjach społecznych – trudności w kontrolowaniu impulsów i interpretacji sygnałów społecznych mogą powodować obawy przed odrzuceniem lub krytyką.

Dzieci z ADHD mogą również doświadczać nasilonego lęku w sytuacjach wymagających przewidywalności i planowania, takich jak zmiana rutyny lub nowe wyzwania. Typowe są także somatyczne objawy lęku, jak bóle brzucha, bóle głowy czy napięcie mięśniowe.

Ważne jest, aby objawy lękowe u dzieci z ADHD były odpowiednio rozpoznane i leczone, np. poprzez terapię poznawczo-behawioralną lub inne dostosowane formy wsparcia, które pomogą im lepiej radzić sobie z emocjami i wyzwaniami codziennego życia.

Umów wizytę online

Wpływ współwystępowania zaburzeń na dziecko

Problemy w edukacji

Dzieci z ADHD i zaburzeniami lękowymi częściej doświadczają trudności w nauce z powodu problemów z koncentracją uwagi i unikania sytuacji stresujących (Stein i in., 2014).

Problemy społeczne

Niepokój i impulsywność utrudniają nawiązywanie i utrzymywanie relacji rówieśniczych.

Obciążenie emocjonalne

Współwystępowanie ADHD i zaburzeń lękowych wiąże się z wyższym poziomem stresu, zarówno u dziecka, jak i w rodzinie.

Strategie wsparcia i leczenia

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT)

CBT jest jedną z najskuteczniejszych metod leczenia zarówno ADHD, jak i zaburzeń lękowych. Jak zauważa Semple i Lee (2014): „CBT pomaga dzieciom zrozumieć swoje myśli i emocje, co jest kluczowe w radzeniu sobie z lękiem”.

Terapia wspomagająca rodziców

Programy edukacyjne dla rodziców, warsztaty psychologiczne czy grupy wsparcia mogą pomóc im lepiej zrozumieć potrzeby dzieci.

Farmakoterapia

W przypadku ciężkich objawów można zastosować leki, takie jak selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) dla lęku oraz stymulanty.

Wnioski

Związek między ADHD a zaburzeniami lękowymi u dzieci jest złożony i wymaga interdyscyplinarnego podejścia do diagnozy i leczenia. Dzięki właściwej terapii, dzieci mogą znacząco poprawić jakość swojego życia i lepiej funkcjonować zarówno w środowisku domowym, jak i szkolnym.

Umów wizytę online